Industriële transitie
Om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C moet België streven naar netto zero CO2-emissies tegen 2040 en netto zero broeikasgasemissies tegen 2050. De petrochemie-, raffinage-, staal- en cementsectoren zijn verantwoordelijk voor de hoofdmoot van de CO2-uistoot in de Belgische industrie. Om de ambitieuze Belgische klimaatdoelstellingen te halen, is er een grootschalige transitie nodig in de Belgische industrie waarbij processen en producten klimaatvriendelijk moeten worden gemaakt. De Belgische bedrijven en onderzoeksinstellingen zullen deze immense uitdaging samen moeten aangaan. De overheid speelt hierin een cruciale, faciliterende en financierende rol.
Klimaatroadmap 2030-2040-2050 voor de Belgische industrie
Voorafgaand aan de concrete maatregelen hieronder, is er behoefte aan het opstellen van een klimaatroadmap voor de Belgische industrie. De ontwikkeling van deze roadmap kan gebeuren via het multi-actor transitiemanagementmodel zoals dat in het verleden al succesvol werd toegepast voor Plan C (transitiearena voor duurzaam materialenbeheer). Deze roadmap kan op tweejaarlijkse basis geactualiseerd worden.
Een ambitieus moonshot-innovatieprogramma voor grootschalige broeikasgasreducties en circulaire economie-waardenketens
Om deze transitie mogelijk te maken is er behoefte aan een geconcerteerd innovatieprogramma voorbij end-of-pipe oplossingen zoals Carbon Capture and Storage (CCS). Dit kan gebeuren via het voorzien van geoormerkte innovatiemiddelen ter financiering van een ambitieus moonshot-innovatieprogramma. Gezien de immense uitdaging en de hoogdringendheid bevelen wij aan om minstens 150 miljoen euro/jaar te voorzien (totaalbedrag voor Vlaanderen + Brussel + Wallonië). Qua grootte betekent dit een nog veel grotere investering dan in het recent aangekondigde moonshotprogramma van Vlaams Minister Muyters.
Qua thematiek stellen we twee (overlappende) kernassen voor: (1) grootschalige broeikasgasreducties en hergebruik van CO2 in industriële productie (staal, cement, chemie, raffinage…); (2) bevordering van circulaire economie-waardenketens.
Via dit moonshotprogramma wordt technologische innovatie ondersteund die voor echte trendbreuken zorgt. Dit kan niet door incrementele optimalisatie van bestaande industriële processen maar vereist fundamenteel nieuwe productiemethoden (bv. staalproductie door groene waterstof als reductans, kunststofproductie via biomassa, elektrochemische productie op basis van groene stroom). Parallel is er behoefte aan waardenketens die gericht zijn op de circulaire economie-principes waardoor de totale broeikasemissies eveneens gereduceerd kunnen worden (bv. CO2-arme cement- en alternatieve binderproductie vanuit secundaire grondstoffen uit de non-ferrosector).
Innovatie in nieuwe industriële processen en nieuwe businessmodellen is high-risk en high-impact: deze innovaties hebben tijd nodig en moeten gedemonstreerd worden. Dit moonshotprogramma vereist dan ook een aanzienlijk budget voor de financiering van demonstratieplants, die moeten worden ingebed in de op te stellen roadmap voor een klimaatneutrale industrie in België.
Voorzie een "2050 klimaatneutraliteitstest" in milieuvergunningen en MER voor grote investeringen vanaf 2020.
Alle nieuwe/grote investeringen zouden vanaf 2020 een toets moeten ondergaan of zij compatibel zijn met het bereiken van klimaatneutraliteit tegen 2050. In het bijzonder gaat het over investeringen van installaties die een lange levensduur hebben. Milieuvergunningen moeten voorwaarden inschrijven die stellen dat de investering zo gebouwd moet worden dat zij tegen 2050 klimaatneutraal is. Deze maatregel is strikt noodzakelijk om nieuwe lock-ins in klimaatonvriendelijke investeringen en technologieën te vermijden.